فواید موسیقی بر جسم و ذهن
گاهی وقت‌ها هیچ چیز به اندازه شنیدن یک آهنگ دلنشین حال دل‌مان را خوب نمی‌کند. موسیقی این قابلیت را دارد که سرگرم‌مان کند و همین‌طور منشأ لذت و آرامش‌خاطر باشد اما پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد این پدیده مزایای روانشناختی بسیار زیادی نیز دارد. این عقیده که موسیقی قادر به تأثیرگذاری روی افکار، احساسات و رفتار ماست چیز عجیب‌وغریبی نیست. اگر هنگام گوش‌دادن به موسیقی تند راک مورد علاقه‌تان شاد شده‌اید یا بعد از شنیدن یک آهنگ غمگین در کنسرتی زنده اشک‌تان جاری شده، پس قدرت موسیقی را برای تأثیرگذاری روی روحیه و حتی ایجاد انگیزه در انسان برای انجام یک عمل به‌راحتی درک و تصدیق می‌کنید.
امروز برایتان از فواید موسیقی نوشته‌ایم. نکات مثبتی که با آگاهی از آنها حتما گوش دادن به موسیقی را جزو کارهای روزانه‌تان قرار خواهید داد. درحقیقت اثرات روانشناختی موسیقی قدرتمندتر و گسترده‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. موسیقی‌درمانی شیوه‌ی خاص درمانی است که گاهی اوقات از آن برای ارتقای سلامت عاطفی، کمک به بیماران برای مبارزه با استرس و تقویت بُعد روانی انسان‌ها استفاده می‌شود. حتی عده‌ای از محققان معتقدند سلیقه‌ی شما در انتخاب موسیقی می‌تواند اطلاعات نسبتا دقیقی در مورد جنبه‌های مختلف شخصیت شما ارائه دهد.
موسیقی مایه‌ی آرامش ذهن و تجدید قوای جسم است و حتی در زمینه‌ی مدیریت درد و رنج به برخی افراد کمک بسیار زیادی می‌کند. اما موسیقی چه مزایای دیگری دارد که تابهحال کمتر به آنها پرداخته شده است؟
۱. موسیقی عملکرد شناختی شما را بهبود می‌بخشد
مطالعات علمی ثابت کرده موسیقی پس‌زمینه، همان موسیقی که فرد هنگام تمرکز روی انجام کاری دیگر به آن گوش می‌دهد، در بزرگسالان قادر به بهبود عملکرد وظایف شناختی (از حل مسئله گرفته تا انجام امور شغلی) است. در این زمینه پژوهشی خاص انجام شد که نتیجه‌ی آن این بود: پخش موسیقی شاد منجربه بهبود سرعت پردازش اطلاعات در مغز می‌شود و روی‌هم‌رفته هم موسیقی شاد و تند و هم موسیقی آرام منجربه بهبود عملکرد حافظه می‌شوند.
پس از این به بعد برای تقویت عملکرد ذهنی هنگام انجام کارهای گوناگون فراموش نکنید حتما یک موسیقی پس‌زمینه‌ی ملایم پخش کنید. پیشنهاد می‌کنیم موسیقی‌های بدون کلام را انتخاب کنید و از پخش موسیقی‌هایی که خواننده در آنها، زمین‌و‌زمان را به‌هم می‌دوزد، اجتناب کنید.
۲. موسیقی استرس را کمتر می‌کند
این باور در بین اکثر مردم رایج است که گوش‌دادن به موسیقی موجب کاهش استرس یا مدیریت بهتر آن می شود. برای اثبات این مدعا کافی است به صنعت خانگی که حول ساخت موسیقی‌های آرام‌بخش که با هدف مدیتیشن و تمدد اعصاب شکل‌گرفته نگاهی بیندازید. خوشبختانه علم این باور را تصدیق می‌کند. گوش‌دادن به موسیقی شیوه‌ای مؤثر برای مبارزه با استرس است.
در یکی از پژوهش‌های انجام‌شده در سال ۲۰۱۳ از شرکت‌کنندگان خواسته شد که قبل از مواجه با یک محرک استرس‌زا در یکی از سه موقعیت پیشنهادی قرار بگیرند و بعد تست استرس روانی را انجام دهند. سه موقعیت پیشنهادی: بعضی از شرکت‌کنندگان به موسیقی آرامش‌بخش گوش دادند، عده‌ای دیگر به صدای امواج آب و دیگران هم هیچ‌گونه محرک موسیقایی دریافت نکردند.
نتایج بررسی آزمایش‌ها نشان داد گوش‌دادن به موسیقی روی واکنش انسان به استرس، خصوصا روی دستگاه عصبی خودمختار، تأثیرگذار است. آن دسته از کسانی که به موسیقی گوش داده بودند، بعد از مواجه با عامل استرس‌زا، آرامش خود را با سرعت بیشتری به‌دست آوردند.
۳. موسیقی کمک می‌کند تا غذای کمتری بخورید
یکی از شگفت‌انگیزترین مزایای روانشناختی موسیقی تأثیر آن روی کاهش وزن است. اگر دوست دارید وزن کم کنید، احتمالا گوش‌دادن به موسیقی ملایم و دلنشین و کاهش نور محیط به شما در این زمینه کمک بسزایی خواهد کرد.
طبق نتایج یکی از مطالعات، افرادی که به رستوران‌های کم‌نور با پخش موسیقی ملایم هنگام صرف وعده‌ی غذایی مراجعه کرده‌اند، در مقایسه با افرادی که به سایر مکان‌های غذاخوری رفته‌اند، ۱۸ درصد مواد غذایی کمتری می‌خورند. اما چرا؟ پژوهشگران معتقدند موسیقی و نور کم محیط موجب آرامش محیط می‌شوند. از آن‌جایی که شرکت‌کنندگان در این پژوهش آرامش و راحتی بیشتری را تجربه کرده بودند، غذای خود را آهسته‌تر نوش جان کردند؛ به همین دلیل هشیاری لازم را داشتند و متوجه احساس سیری شده بودند.
می‌توانید این مورد را امتحان کنید؛ هنگام خوردن شام در محیط خانه موسیقی ملایم پخش کنید. با ایجاد فضایی آرام‌بخش احتمالا می‌توانید آرام‌تر غذا بخورید و در نتیجه، احساس سیری را سریع‌تر از شب‌های قبل متوجه خواهید شد.
۴. موسیقی موجب بهبود عملکرد حافظه می‌شود
بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان علاقه‌ی بسیار زیادی به پخش موسیقی هنگام مطالعه دروس دارند اما آیا این کار درست است؟ برخی احساس می‌کنند گوش‌دادن به موسیقی موردعلاقه هنگام مطالعه موجب بهبود عملکرد حافظه می‌شود و البته عده‌ای دیگر مخالف‌اند و معتقدند در این‌گونه مواقع، موسیقی صرفا عامل لذت‌بخش حواس‌پرتی است.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که احتمالا موسیقی تأثیر مثبتی روی حافظه دارد، اما این امر به فاکتورهای متعددی بستگی دارد، ازجمله نوع موسیقی، لذت‌بردن فرد از آن موسیقی و حتی میزان آشنایی وی با دنیای موسیقی.
در یکی دیگر از پژوهش‌ها مشخص شد دانش‌آموزان و دانشجویانی که دانش موسیقایی دارند، زمانی‌که به موسیقی‌های معمولی گوش می‌دهند، در آزمایش‌های یادگیری عملکرد بهتری دارند؛ احتمالا این امر به‌خاطر آرام‌بودن موسیقی و ایجادنکردن حجم بسیار زیاد حواس‌پرتی است.
از سوی دیگر، دانش‌آموزانی که دانش موسیقایی خاصی ندارند، زمانی‌که به موسیقی مثبت گوش دادند، در زمینه‌ی یادگیری بهتر عمل کردند و علت این امر هم احتمالا ایجاد احساسات مثبت بدون ایجاد تداخل در شکل‌گیری حافظه است.
در یکی دیگر از تحقیق‌های انجام‌شده مشخص شد، افرادی که در‌حال یادگیری یک زبان جدید هستند، زمانی که واژه‌ها و عبارت‌های جدید را با آهنگ یاد می‌گیرند، درمقایسه با زمانی‌که آنها را به‌صورت ساده و هیچ‌گونه ریتم و آهنگی تمرین می‌کنند، عملکرد بهتری دارند.
ازاین‌رو اگر چه موسیقی روی حافظه اثرگذار است، اما نتایج آن به شرایط افرادی بستگی دارد که به آن گوش می‌دهند. اگر احساس می‌کنید، گوش‌دادن به موسیقی هنگام مطالعه یا حل مسئله موجب حواس‌پرتی شما می‌شود، پس بهتر است در سکوت کار کنید یا نهایتا به موسیقی بسیار ملایم گوش کنید.
۵. تأثیر موسیقی بر مدیریت درد و رنج
مطالعات نشان می‌دهد موسیقی نقش بسیار مهمی در زمینه‌ی مدیریت درد و رنج دارد. در یکی از تحقیقات انجام‌شده روی مبتلایان به فیبرومیالژی (درد اسکلتی عضلانی شدید همراه با خستگی، مشکلات خواب و حافظه و بدخلقی) مشخص شد بیمارانی که روزانه یک ساعت به موسیقی گوش کرده‌اند، در مقایسه با گروه کنترل (که به موسیقی گوش نکرده‌اند) شاهد کاهش چشمگیر درد بوده‌اند.
در این تحقیق، بیماران فیبرومیالژی به دو گروه تقسیم شدند. گروه آزمایشی که در آن بیماران به‌مدت چهار هفته هر روز یک ساعت به موسیقی گوش می‌کردند و گروه کنترل که در آن بیماران طی این مدت هرگز به موسیقی گوش نکردند. در پایان هفته‌ی چهارم آن دسته از کسانی که روزانه به موسیقی گوش کرده بودند، شاهد کاهش چشمگیر احساس درد، رنج و افسردگی بودند. این نتایج نشان می‌دهد موسیقی‌درمانی می‌تواند ابزاری مهم در درمان دردهای مزمن باشد.
بررسی تحقیقات انجام‌شده در سال ۲۰۱۵ روی مسئله‌ی تأثیرات موسیقی روی مدیریت درد و رنج نشان می‌دهد بیمارانی که قبل، در طی یا حتی بعد از عمل جراحی به موسیقی گوش داده‌اند، درمقایسه با کسانی که به موسیقی گوش نکرده‌اند، درد و اضطراب کمتری تجربه کرده‌اند. اگرچه گوش‌دادن به موسیقی در هر برهه‌ی زمانی مفید است، پژوهشگران متوجه شده‌اند گوش‌دادن به آن قبل از عمل جراحی منجربه نتایج بهتری خواهد شد.
تحقیقات مذکور داده‌های بیش از ۷۰۰۰ بیمار را بررسی کردند و دریافتند کسانی که به موسیقی گوش می‌دهند، به داروهای کمتری برای مدیریت دردهایشان نیاز دارند. ضمنا زمانی‌که بیماران خودشان موسیقی را انتخاب می‌کردند، محققان شاهد افزایش جزئی نتایج مدیریت درد در آنها می‌شدند.
دکتر «کاترین میدز» از دانشگاه برونل در این رابطه توضیح می‌دهد: «سالانه بیش از ۵۱ میلیون عمل جراحی در آمریکا و ۴/۶ میلیون در انگلستان انجام می‌شود. در حقیقت موسیقی دارویی غیرتهاجمی، ایمن و ارزان‌قیمت است که باید در اختیار همه‌ی کسانی باشد که قرار است عمل جراحی شوند.»
۶. موسیقی به خواب بهتر کمک خواهد کرد
بی‌خوابی یا کم‌خوابی مشکلی جدی است که تقریبا گروه‌های مختلف سنی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اگرچه روش‌های درمانی متعددی برای درمان این بیماری و سایر اختلالات مشابه مربوط‌به خواب وجود دارد، پژوهش‌ها نشان می‌دهد گوش‌دادن به موسیقی‌های کلاسیک آرام‌بخش درمانی ایمن، مؤثر و ارزان برای این دسته از ناهنجاری‌ها محسوب می‌شود.
در پژوهشی که روی دانشجویان انجام شد، عده‌ای از آنها به موسیقی کلاسیک و برخی به کتاب صوتی گوش کردند و دسته‌ای دیگر هم کلا به موسیقی گوش ندادند. گروه اول ۴۵ دقیقه به موسیقی کلاسیک آرام‌بخش گوش کردند، گروه دوم به‌مدت سه‌هفته هنگام خواب شبانه به کتاب صوتی گوش دادند و گروه سوم هم از موسیقی محروم شدند.
پژوهشگران کیفیت خواب را قبل و بعد از این آزمایش ارزیابی کردند و متوجه شدند شرکت‌کنندگانی که به موسیقی گوش کرده بودند، در مقایسه با افرادی که به کتاب صوتی گوش کرده یا کلا به هیچ‌چیز گوش نکرده بودند، کیفیت خواب بسیار بالاتری داشته‌اند. ازآنجاییکه موسیقی، درمانی مؤثر برای مشکلات خواب محسوب می‌شود، می‌توان از آن به‌عنوان ابزاری آسان و ایمن برای درمان بی‌خوابی و کم‌خوابی استفاده کرد.
۷. افزایش انگیزه افراد با گوش‌دادن به موسیقی
تابهحال به این مسئله دقت کرده‌اید، زمانی‌که به موسیقی‌هایی با ریتم تند گوش می‌دهید، انگیزه‌تان برای انجام حرکات ورزشی بیشتر می‌شود؟
در یکی از آزمایشات طراحی شده برای بررسی این مسئله از ۱۲ دانشجوی مرد خواسته شد که روی یک دوچرخه ثابت با سرعت دل‌خواه پدال بزنند. این شرکت‌کنندگان در سه آزمایش متفاوت به‌مدت ۲۵ دقیقه پدال زدند که طی این مدت به فهرست پخش که شامل ۶ قطعه موسیقی با ضرباهنگ‌های متفاوت بود، گوش می‌دادند.
دانشجویان از موضوع آزمایش بی‌خبر بودند و پژوهشگران هم تغییرات جزئی در موسیقی‌ها اعمال و عملکرد دانشجویان را ارزیابی کردند. سرعت پخش موسیقی تقریبا ثابت باقی می‌ماند و تنها ۱۰ درصد کمتر یا بیشتر می‌شد.
فکر می‌کنید تغییر جزئی ضرباهنگ موسیقی‌ها چه تأثیراتی روی مسافت طی‌شده توسط دوچرخه، ضربان قلب دانشجوها و لذت‌بردن از موسیقی داشت؟ پژوهشگران متوجه شدند افزایش سرعت قطعه‌های موسیقی منجربه افزایش مسافت طی‌شده، افزایش سرعت پدال‌زدن و مصرف انرژی بیشتر دانشجوها شد. از سوی دیگر کاهش سرعت ضرباهنگ موسیقی منجربه کاهش همه‌ی این متغیرها شد.
جالب اینجاست که مشارکت‌کنندگان نه‌تنها هنگام گوش‌دادن به موسیقی‌های تند، سخت‌تر کار کردند، بلکه لذت بیشتری هم از موسیقی برده‌اند.
ازاین‌رو اگر قصد انجام حرکات ورزشی روزانه‌تان را دارید، بهتر است فهرستی پر از فایل‌هایی با ضرباهنگ تند آماده کنید تا هم با انگیزه‌ی بیشتری ورزش کنید و هم لذت بیشتری از موسیقی ببرید.
۸. تأثیر موسیقی بر بهبودی حسوحال روانی افراد
یکی دیگر از مزایای ثابت‌شده‌ی موسیقی که علم هم مهر تائیدی بر آن زده، تأثیر آن در شادکردن انسان و بهتر کردن حسوحال روانی افراد است. در یکی از آزمایش‌هایی که به چرایی مسئله‌ی گوش‌دادن افراد به موسیقی پرداخته، پژوهشگران متوجه شدند موسیقی نقش بسیار مهمی در ارتباط انگیزش با حسوحال انسان‌ها دارد. مشارکت‌کنندگان در این آزمایش اذعان کردند، موسیقی در زمینه‌ی داشتن حال خوب و همچنین افزایش هوشیاری (که دو کارکرد مهم موسیقی هستند) کمک زیادی به آنها کرده است.
یکی دیگر از پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه نشان داد که اگر افراد دانسته (با قصد قبلی) از طریق گوش‌دادن به موسیقی‌های زیبا و مثبت سعی در تقویت روحیه‌ی خود کنند، در کمتر از دو هفته شاهد نتایج مثبت خواهند بود. از افراد شرکت‌کننده در این پژوهش درخواست شد که با قصد قبلی و به‌صورت کاملا هوشیارانه برای تقویت روحیه و حال خوب، به‌مدت دو هفته، روزانه به موسیقی‌های زیبا گوش دهند. از گروه دیگر شرکت‌کنندگان هم خواسته شد، به موسیقی‌های زیبا گوش دهند اما به آنها گفته نشد که این کار را برای حسوحال خوب انجام دهند. در پایان پژوهش از شرکت‌کنندگان درخواست شد، درباره‌ی میزان شادی خود صحبت کنند؛ افرادی که به‌صورت کاملا هشیارانه و با استفاده از موسیقی سعی در بهتر کردن حس‌وحال‌شان داشتند، در طی این دو هفته سطح شادی بسیار بیشتری را تجربه کرده بودند.
۹. احتمال کاهش علائم افسردگی با گوش دادن به موسیقی
پژوهشگران متوجه شده‌اند موسیقی‌درمانی می‌تواند شیوه‌ای ایمن و کاملا مؤثر برای درمان بسیاری از بیمارهای و اختلالات روانی از جمله افسردگی باشد. پژوهشی که در ژورنال World Journal of Psychiatry به‌چاپ رسیده، این‌طور می‌گوید که موسیقی‌درمانی علاوه‌بر کاهش افسردگی و اضطراب بیمارانی که از اختلالات عصبی مثل جنون، سکته و پارکینسون رنج می‌برند، هیچ‌گونه عوارض جانبی منفی روی آنها نداشته و به‌همین‌خاطر ابزار درمانیِ بسیار ایمن و با احتمال خطری نزدیک به صفر محسوب می‌شود.
در یکی دیگر از تحقیقات این‌طور آمده که اگر چه موسیقی قطعا روی روحیه‌ی افراد اثرگذار است اما از اهمیت نوع موسیقی هم نباید غافل شد. پژوهشگران دریافته‌اند که موسیقی‌های کلاسیک و آرام‌بخش بیشترین اثرگذاری مثبت را در روحیه‌ی افراد دارند و از سوی دیگر موزیک‌های هوی‌متال و تکنو بی‌اثر و بعضا مضر هستند.
۱۰. افزایش میزان استقامت و بهبود عملکرد با موسیقی
یکی دیگر از مزایای روانشناختی موسیقی، قدرت آن در بهبود عملکرد انسان است. اگرچه افراد هنگام پیاده‌روی و دویدن دارای سرعتی تقریبا ثابت هستند، دانشمندان متوجه شده‌اند اضافه‌شدن یک موسیقی ریتمیک و تند، احتمالا موجب تحریک افراد برای افزایش سرعت پیاده‌روی یا دویدن خواهد شد. دونده‌ها نه‌تنها هنگام گوش‌دادن به موسیقی سریع‌تر می‌دوند، بلکه رغبت بیشتری به ادامه‌ی کار با همان سرعت دارند و استقامت بیشتری از خود نشان می‌دهند.
طبق اظهارات «کاستاس کاراجرگس»، یکی از پژوهشگران دانشگاه برونل، ضرباهنگ ایدئال برای موسیقی‌های ورزشی بین ۱۲۵ تا ۱۴۰ ضرب در دقیقه است. اگرچه تحقیقات نشان داده، هماهنگ‌سازی حرکات بدن با موسیقی می‌تواند باعث عملکرد بهتر و افزایش استقامت فردی شود، اما اثر این کار بیشتر در حرکات ورزشی که شدت کم یا متوسطی دارند، بیشتر به‌چشم می‌آید. به‌عبارت‌دیگر، احتمالا یک شخص عادی در مقایسه با یک ورزشکار حرفه‌ای از گوش‌دادن به موسیقی، بهره بیشتری خواهد برد.
دکتر کاراجرگس به وال استریت ژورنال این‌طور توضیح می‌دهد که: «موسیقی همانند انواع داروهای شیمیایی قادربه تغییر انگیزش‌های عاطفی و روانشناختی است. موسیقی حتی می‌تواند قبل از ورود افراد به باشگاه‌های ورزشی، آنها را از نظر ذهنی برای انجام حرکات ورزشی آماده کند.»
اما چرا موسیقی قادر به بهبود عملکرد افراد حین انجام حرکات ورزشی است؟ گوش‌دادن به موسیقی موجب می‌شود افراد متوجه نشوند هنگام انجام حرکات ورزشی در حال مصرف چه میزان انرژی هستند. شما سخت‌تر کار می‌کنید اما متوجه نمی‌شوید چه میزان انرژی مصرف می‌کنید. ازآنجاییکه توجه فرد با موسیقی منحرف می‌شود، احتمالا متوجه نشانه‌های مشهود مصرف بالای انرژی مثل افزایش دم و بازدم، تعریق زیاد و درد عضلات نخواهد شد.
در آخر اینکه، موسیقی قدرت الهام‌بخشی و سرگرم‌کردن انسان‌ها را دارد و درعین‌حال دارای تأثیرات قدرتمند روانشناختی است که منجر به افزایش سلامت جسمی و بهبود حال روحی شما خواهد شد. به‌جای اینکه به موسیقی به دیده‌ی ابزاری صرفا سرگرم‌کننده نگاه کنید، به فکر استفاده از قدرت بی‌نظیر آن برای بهبود روحیه‌تان باشید. سعی کنید موسیقی را وارد زندگی روزمره‌تان کنید و زمان‌های خاصی را برای گوش‌دادن به موسیقی‌های کلاسیک و آرام‌بخش صرف کنید. شکی نیست که این کار روحیه‌ی شما را شادتر کرده، انگیزه زندگی را بالاتر می‌برد و آرامش بیشتری برایتان به‌ارمغان خواهد آورد.